Bondia Aruba

news_item
Click to read more

Canamento por ta e miho defensa di e cerebro contra Alzheimer

about 6 hours ago

(ScienceDaily)—Agregando un par paso den bo rutina diario por yuda atrasa e progreso di malesa di Alzheimer, specialmente entre esnan cu ta mas vulnerabel, segun investigacion nobo. Den un estudio publica den Nature Medicine, cientificonan di Mass General Brigham a descifra cu mas actividad fisico tin corelacion cu un caida cognitivo mas lento den adultonan

www.bondia.com
news item

Canamento por ta e miho defensa di e cerebro contra Alzheimer

about 6 hours ago

(ScienceDaily)—Agregando un par paso den bo rutina diario por yuda atrasa e progreso di malesa di Alzheimer, specialmente entre esnan cu ta mas vulnerabel, segun investigacion nobo. Den un estudio publica den Nature Medicine, cientificonan di Mass General Brigham a descifra cu mas actividad fisico tin corelacion cu un caida cognitivo mas lento den adultonan mayor cu tin un nivel mas halto di amyloid-beta, un proteina cu tin un relacion fuerte cu Alzheimer.

En averahe, personanan cu tabata cana entre 3.000 y 5.000 paso pa dia a experencia casi tres aña di retraso den e caida cognitivo. Esnan cu tabata cana entre 5.000 y 7.500 paso pa dia a mira cu e retraso a prolonga te casi siete aña. Na otro banda, participantenan cu tabata mas inactivo a mustra un acumulacion mas rapido di proteina tau den cerebro, algo cu ta relaciona cu e progreso di Alzheimer, y un caida mas rapido den habilidadnan di pensa y funcion diario.

“Esaki ta duna claridad riba kico ta causa cu algun hende riba e trayectorio di Alzheimer no ta bay atras mesun rapido cu otro,” e autor principal di e estudio, Dr. Jasmeer Chhatwal a bisa, ken ta di e Departamento di Neurologia di Mass General Brigham. “Factornan di estilo di bida ta parce di tin un impacto den e etapa mas tempran di Alzheimer, sugeriendo cu cambio di estilo di bida por atrasa aparicion di sintomanan cognitivo si nos actua tempran.”

Estudio di largo plaso riba actividad y cambio den cerebro

Investigadornan a analisa 296 individuo di entre 50 y 90 aña cu no tabatin deterioracion cognitivo na comienso di e Harvard Aging Brain Study. Participantenan a usa podometronan na cintura pa midi e actividad fisico y a haya PET scan pa midi placa di amyloid-beta y cadenanan di proteina tau den cerebro. Nan a completa evaluacionnan cognitivo anual durante un periodo di dos te 14 aña (promedio=9,3 aña), y un subgrupo a haya scan adicional pa monitoria cambio di tau cu tempo.

E resultadonan a mustra cu participantenan cu nivelnan eleva di amyloid-beta cu tabata cana mas pa dia a experencia un deterioro cognitivo mas lento y un acumulacion mas lento di e proteina tau. Modelonan estadistico a indica cu e beneficio principal di actividad fisico ta bin di su relacion cu un acumulacion mas lento di tau. Entre participantenan cu nivelnan abao di amyloid-beta, no tabatin evidencia di deterioro cognitivo ni di aumento di tau, y tampoco un corelacion significativo cu nivel di actividad.

Construyendo resistencia cognitivo via movemento

“Nos ta hopi contento cu e datonan di e Harvard Aging Brain Study a yuda e tereno di ciencia miho compronde e importancia di actividad fisico pa mantene salud di cerebro,” e co-autor Dr. Reisa Sperling, a bisa, ken ta un neurologo na Mass General Brigham y co-investigador principal di e estudio. “E descubrimentonan aki ta mustra cu ta posible pa construi resistencia cognitivo y resistencia contra patologia di tau den contexto di Alzheimer preclinico. Esaki ta specialmente stimulante pa nos meta final di preveni demencia di Alzheimer y pa reduci demencia causa pa multiple factor.”

E equipo ta plania pa investiga mas riba cua tipo di actividad fisico ta mas beneficioso, incluyendo con intensidad y patronchinan di ehercicio a largo plazo por influencia salud di cerebro. Nan tambe kier descifra e mecanismo biologico cu ta conecta movemento fisico, acumulacion di tau, y funcion cognitivo. E investigadornan ta kere cu e comprensionnan aki lo por guia futuro ensayonan clinico pa proba si intervencion basa riba ehercicio por atrasa deterioro cognitivo den adultonan mayor, specialmente esnan cu tin un riesgo mas halto pa desaroya Alzheimer.

 

news_item
Click to read more

Prome Estudio Nacional di Riesgo di Clima na Aruba

about 6 hours ago

Stimson Center y Conseho Nacional pa Resiliencia Climatologico (NCRC) den colaboracion cu varios instituto y instancia local a publica resultado di un estudio di un aña pa identifica y compronde e riesgonan di clima y con pa haci Aruba mas resiliente contra cambio di clima. Stimson Center (un instituto di investigacion Mericano), hunto cu e

www.bondia.com
news item

Prome Estudio Nacional di Riesgo di Clima na Aruba

about 6 hours ago

Stimson Center y Conseho Nacional pa Resiliencia Climatologico (NCRC) den colaboracion cu varios instituto y instancia local a publica resultado di un estudio di un aña pa identifica y compronde e riesgonan di clima y con pa haci Aruba mas resiliente contra cambio di clima.

Stimson Center (un instituto di investigacion Mericano), hunto cu e Conseho Nacional pa Resiliencia di Clima (NCRC), a publica e siman aki e resultadonan di un estudio (yama CORVI) tocante riesgonan di clima y lama pa Aruba.

E estudio CORVI aki ta splica e impactonan grandi di cambio di clima na Aruba. Si nos no haci nada, Aruba lo enfrenta un cambio drastico. Nivel di lama ta subi, lo tin mas calor y secura pa mas largo, y nos costanan ta gastando. Esaki ta un peliger pa casi tur cos na Aruba: nos casnan, cuido medico, turismo, economia y infrastructura.

Segun Sra. Lauren Risi, Directora di Stimson Environmental Program, e analisis a identifica tres (3) area di riesgo principal pa Aruba:

Salud di nos naturalesa (ecosistema) a bay atras y ta fragil.

Cambionan social y demografico, incluyendo mas hende y mas hende di edad avanza.

E vulnerabilidad di un economia cu ta depende di turismo.

E riesgonan aki ta conecta. Nan ta mustra con e salud di nos hendenan, nos medio ambiente y nos economia di turismo ta mara na otro. E investigacion ta alerta riba retonan urgente: nos ta perdiendo naturalesa (biodiversidad), tin mucho mas construccion, nos comunidad ta experiencia behecimento y tin presion di crecemento sin control di turismo. Tur esaki ta haci Aruba mas vulnerabel pa cambio di clima.

Dr. Ryan R. Peterson, presidente di NCRC, a bisa: “e resultadonan aki ta indica cu tin diferente riesgonan, for di e peliger directo pa nos costanan te na e efectonan riba nos economia y pa esnan mas vulnerabel. E ta confirma loke hopi di nos sa caba: nos coralnan ta muriendo, e calor ta birando mas pisa, y nos naturalesa ta bou presion. E raport ta un recordatorio serio cu nos prosperidad ta mara na salud di nos sociedad y medio ambiente.”

CORVI a wordo crea pa yuda esnan cu ta traha maneho compronde y maneha e riesgonan di clima. E estudio ta identifica riesgonan urgente, pero tambe oportunidadnan pa bira mas fuerte. Si Aruba inverti den restoracion di naturalesa, plania e desaroyo di nos pais miho (planificacion espacial) y haci nos economia mas controla y fuerte, Aruba por bira un lider den region.

Segun e Minister di Finansa, Asuntonan Economico y Sector Primario, Sr. Geoffrey Wever: “e raport aki ta confirma cu cambio di clima no ta un peliger leu. E ta un riesgo financiero y economico cu ta creciendo aworaki. E subida di nivel di lama, gastamento di costa y e calor extremo ta menasanan directo pa nos infrastructura, nos stabilidad financiero y e recursonan natural cu nos economia ta depende di dje. Pesey, haci nos pais mas fuerte (resiliente) pa clima ta un necesidad economico. E ta e base pa nos stabilidad financiero den futuro y nos capacidad pa desaroyo sostenibel.”

Esaki ta e di 16 estudio di CORVI den region. A haci estudionan similar den otro islanan den Caribe. Aunke cada isla tin su riesgonan specifico, tin menasanan cu tur ta comparti. Esaki ta mustra cu tin mester di planificacion integra, un economia ‘blue’ (di lama) cu ta sostenibel, y infrastructura inteligente.

Sra. Sally Yozell di Stimson Center ta indica cu e resultadonan di CORVI ta importante pa e siguiente pasonan pa fortalece nos resiliencia contra impacto di cambio di clima. “E ta yuda Gobierno di Aruba, NCRC y partnernan den sector priva desaroya e Plan Nacional di Adaptacion na Clima”, segun Sra. Yozell.

Por download e raport completo di Aruba CORVI Assessment na:

https://ncrc-aruba.org/publications.

 

news_item
Click to read more

Aruba ta yuda Jamaica despues di horcan desvastador

about 6 hours ago

Despues cu horcan catastrofico di Categoria 5, Melissa a pasa riba Jamaica diahuebs 28 di october, esaki a causa un gran desvastacion den e parti oost di e isla. E comunidad di Aruba ta uni den esfuerso di ayudo y sosten pa nos isla ruman di Jamaica. Gobierno di Aruba hunto cu Consul Honorario di

www.bondia.com
news item

Aruba ta yuda Jamaica despues di horcan desvastador

about 6 hours ago

Despues cu horcan catastrofico di Categoria 5, Melissa a pasa riba Jamaica diahuebs 28 di october, esaki a causa un gran desvastacion den e parti oost di e isla. E comunidad di Aruba ta uni den esfuerso di ayudo y sosten pa nos isla ruman di Jamaica.

Gobierno di Aruba hunto cu Consul Honorario di Jamaica na Aruba ta coordinando activamente e ayudo y sosten bao di un (MoU) pa facilita un reaccion humanitario conhunto. Diabierna y dialuna ultimo tabatin diferente reunion na Bestuurskantoor pa coordina esfuerso di yudansa.

Donacion

Cruz Cora Aruba a mobilisa pa asisti den e esfuerso di ayudo. E canalnan pa donacion ta stableci pa sigura cu e ayudo por yega na Jamaica lihe y eficazmente.

Lo tin punto di donacion di Cruz Cora na varios lugarnan designa rond di e isla pa colecta contribucion pa Jamaica.

E donadornan tambe por contribui via e fondo Red Cross Aruba–Jamaica Relief Fund

Banco: Aruba Bank

Nomber di cuenta: Donate to Red Cross Aruba Jamaica Relief Fund

Number di cuenta: 0384010990

Articulo cu ta acepta y necesario ta inclui:

Articulo di cuminda di premira necesidad

Producto fresco (si ta sigur y apropia)

Articulo di higiena pa muhe y baby

Boter di awa

E Consul di Jamaica na Aruba ta den contacto cu YMCA Aruba pa explora e posibilidad di usa nan facilidadnan como lugar oficial pa entrega donacion, pa haci e distribucion mas facil y minimalisa problema di transporte.

Reunion cu comunidad

Un reunion pa e comunidad di Jamaica biba na Aruba lo tuma lugar e diahuebs aki na Kulture Cafe San Nicolas p 7:00 anochi.

Durante e reunion aki lo ta duna informacion tocante e proceso di donacion, lugar pa entrega y e coordinacion cu e representantenan di Jamaica y autoridad local.

Gobierno di Aruba a compronde for di e pueblo di Jamaica y su comunidad na Aruba cu nan ta expresa gran aprecio pa tur contribucion material, comestibel of financiero; pa sostene e esfuerso di ayudo y recuperacion di Jamaica.

 

news_item
Click to read more

Fondo di inversion…? Ma ta cuanto fondo tin…?

about 6 hours ago

Gobierno a anuncia e creacion di un fondo di inversion, pa cual tin disponible den presupuesto 2026 un suma di Afl. 50 miyon. E ley necesario pa institui e fondo ta na Raad van Advies (RvA) pa nan conseho. Un fondo di inversion en principio por duna mas structura na e tarea gubernamental di inverti

www.bondia.com
news item

Fondo di inversion…? Ma ta cuanto fondo tin…?

about 6 hours ago

Gobierno a anuncia e creacion di un fondo di inversion, pa cual tin disponible den presupuesto 2026 un suma di Afl. 50 miyon. E ley necesario pa institui e fondo ta na Raad van Advies (RvA) pa nan conseho. Un fondo di inversion en principio por duna mas structura na e tarea gubernamental di inverti den un cantidad di proyecto, entre otro pa mantene infrastructura na nivel, y pa proyecto cu vista pa futuro pa nos pais keda competitivo. Un fondo di inversion por ta un bon idea anto, si ta tuma na cuenta e realidad gubernamental den cual e iniciativa aki ta tuma lugar. Kico ta e caso? Cu, manera den hopi asunto, nos mester mira esaki tambe for di un otro angulo envez di simplemente aplaudi e iniciativa como uno bon pa nos pais. Por ehemplo, un fondo di inversion no lo significa cu ‘por arte de magia’ lo tin hopi mas placa disponible pa inverti, compara cu e situacion den cual gobierno por opta pa no crea un fondo, pero simplemente presupuesta e inversionnan y percura pa nan ehecucion adecua.

Pero evista mas amplio cu mester, esey gobierno a hay’e caba na april 2025, na momento cu e mesun Conseho Consultivo (RvA) a duna un conseho encuanto e institucion di fondo presupuestario. Como cu e proyecto di ley, presenta awor pa conseho, ta den un fase ainda unda nos no por tuma nota di su contenido, lo mester warda te ora e documento haya conseho di RvA y por bay parlamento pa tratamento. Ta parce nos logico cu, si acaso gobierno no a tene cuenta den e proyecto di ley aki cu loke RvA a formula den su conseho mas tempran e aña aki, cu sigur esey lo keda inclui anto den nan conseho riba e propuesta di ley menciona. Loke si nos tin disponible ta e conseho menciona, cu a duna nos algun aspecto importante, a base di cual despues por evalua e proyecto di ley pa e fondo di inversion.

Pa cuminza RvA ta mustra gobierno riba e hecho cu actualmente ainda tin un cantidad considerable di fondo, esta NUEBE (9), cada un den nan estado particular di administracion y (in)cumplimento cu e reglanan legal pa tal fondo. E base legal pa e fondonan aki y e manera pa administra nan ta den Comptabiliteitsverordening (AB 1989 no. 72). E ley aki ta stipula (articulo 40) cu mester administra e fondonan presupuestario aki separadamente. Esaki obviamente pa evita cu por haci uso inapropia di e recursonan deposita den cada uno. Aki nos ta topa cu un di e obhecionnan mas importante di institucion di demasiado fondo specifico, pasobra esaki ta aumenta e trabao administrativo extra cu cada fondo cu ta crea. Ademas RvA ta constata cu denvarios caso no ta cumpli cu e requisitonan legal di administracion, por ehemplo encuanto presupuesto y cuenta anual di cada fondo. Esaki ta e caso mientras cada un tin e obligacionnan legal stipula den e ordenanza encuanto contabilidad menciona. Por bisa cu aki caba tin bastante trabao pa haci pa tur e fondonan aki ta ‘al dia’ cu nan obligacion financiero, tambe pasobra nan retraso cu dunamento di cuenta financiero ta un estorbo pa gobierno su cuenta anual, cu tambe ainda ta un cuento sin final. Tambe ta surgi e problema cu e existencia di tanto fondo specifico ta limita e fondonan general na cual gobierno tin acceso, por ehemplo ora surgi un situacion unda por tin un emergencia cu por significa mihor uso pa e recursonan ey. Mas fondo specifico, mas gobierno mes ta limita su espacio pa maniobra ora situacion ta requeri esey.

Pero e vista duna ta mas amplio ainda. RvA ta observa cu, ora contempla e organizacion gubernamental, tin dos desaroyo cu ta preocupante. Esey ta e institucion y composicion di e ministerionan, cu cada periodo di gobierno ta cambia. E otro preocupacion ta e “ola continuo di independizacion di instancia gubernamental,” segun RvA, cu ta siguielabora: “Cada desaroyo ta caracteriza hopi biaha pa toma di decision no bon fundamenta y poco transparente, y ta conduci na fragmentacion cu no ta beneficia e cohesion y union di tanto e forma di institui gobernacion como su maneho.”

Ta realmente ironico cu, mientras di un banda ta bisa cu ta haciendo un bon trabao den e cooperacion cu Hulanda pa ehecuta reforma adecua dentro di e aparato gubernamental, nos ta keda mira cu cada gabinete nobo ta keda aumenta na e fragmentacion cu RvA ta constata. Esaki den forma di cada vez mas entidad gubernamental ‘autonomo’ y uso excesivo di fondo presupuestario, loke ta conduci na gobernacion fragmenta y ta contradictorio na e deseo di cualkier gobierno pa mantene un vista claro riba desaroyo den gobernacion y comunidad. Ta recomendable pa gobierno tuma na cuenta e 6 puntonan cu RvA a trece dilanti cu ta sintetiza e deficiencianan constata, entre otro falta di obhetivo adecuadamente describi, falta di regla pa administracion y supervision den e leynan di institucion di e fondonan, y e fenomeno di presupuesto pa mas di un aña. Esey banda di e incumplimento cu regla pa presupuesto y cuenta anual, loke ta afecta tambe e derecho di parlamento pa aproba presupuesto (budgetrecht). Sin embargo, e aspecto mas ironico, pa no usa otro palabra, di henter e asunto aki ta cu e ‘organo mas halto’ di nos sistema gubernamental ta aparentemente ‘asina halto’ cu nunca a bin ripara esaki, mucho menos siquiera un keho o critica tocante e asalto aki riba nan derecho sagrado. Nan por cuminza haci nan trabao?

 

news_item
Click to read more

Kico legalisacion di indocumentadonan lo cambia pa enseñansa y SVb na Aruba?

about 6 hours ago

Pa hopi tempo Aruba a debati con miho por maneha e realidad cu miles di hende ta biba y traha riba e isla sin status legal completo. E combersacion a bolbe bira mas skerpi e aña aki ora cu gobierno a anuncia proceso di “reintegracion” y politica di salida boluntario. E pregunta cu mayoria Arubiano

www.bondia.com
news item

Kico legalisacion di indocumentadonan lo cambia pa enseñansa y SVb na Aruba?

about 6 hours ago

Pa hopi tempo Aruba a debati con miho por maneha e realidad cu miles di hende ta biba y traha riba e isla sin status legal completo. E combersacion a bolbe bira mas skerpi e aña aki ora cu gobierno a anuncia proceso di “reintegracion” y politica di salida boluntario. E pregunta cu mayoria Arubiano ta haci ta simpel: si legalisa un porcion significativo di residentenan indocumenta, kico lo cambia—specialmente pa enseñansa y pa Banco di Seguro Social (SVb)?

Conteo confiabel ta dificil, pero instancianan humanitario ta calcula cu Aruba y Corsou hunto ta hogar di dies miles di refugiado y migrante Venezolano; cifranan anterior a pone e total combina na alrededor di 23–31 mil, cu e parti di Aruba hopi biaha calcula entre 12–13 mil, cu ta mas o menos 12% di e poblacion di Aruba na momento di e calculacionnan ey.

Aruba su sistema di enseñansa nacional ta sirbi mas cu 22 mil studiante den 80+ scol y ta sigui un curiculo alinia cu Hulanda. Educacion obligatorio ta core di edadnan di 4 pa 16 aña. Legalisacion di indocumentadonan probablemente lo traduci den un inscripcion formal mas halto di muchanan cu ta aki caba pero cu por ta afo di e sistema of ta cambia di scol frecuentemente pa motibo di nan status instabil. E efecto lo no ta un ola di famianan completamente nobo; mas bien, lo ta un demanda reprimi cu ta bira visibel y legalmente registrabel.

Departamento di Enseñansa di Aruba (DEA) ya ta rastrea alumnonan, personal, finanzas y resultadonan; registracion di muchanan indocumenta ta mehora calidad di dato, loke na su turno ta mehora planificacion pa maestronan, klasnan y transporte di scol. Den practica, esey ta nifica cu e Ministerio por presupuesta cu menos punto ciego pa e siguiente aña academico.

Si legalisacion di indocumentadonan ta nifica inscripcion formal di algun 100 mucha adicional den edad di scol den un periodo cortico, e punto di presion inmediato ta contratacion di maestro y tamaño di klas. Sistemanan di dato di DEA ta yuda, pero lo mester di medidanan temporal toch. Como cu presupuesto di enseñansa ya ta carga casi tur gasto pa scolnan publico, cualkier aumento di inscripcion ta rekeri sea realocacion di mitar di aña of aprobacionnan complementario. E bentaha di esaki ta cu muchanan cu antes tabata invisibel pa planificadonan awor ta parti di gruponan visibel y financiabel.

Status regular ta hacie mas facil pa mayornan participa den bida di scol—for di reunionnan cu maestro te na boluntario—pasobra nan tin menos miedo di visibilidad. Despues scolnan ta usa famianan como partner, mehora asistencia y continuidad di enseñansa. Legalisacion di indocumentadonan pues tin beneficionan inmaterial, pero real pa pertenencia y resultadonan di comportacion cu administradonan ta balora.

SVb

SVb ta ehecuta leynan di seguro social manera Pensioen di Biehes (AOV) y Pensioen di Viudo y Huerfano (AWW) y ta maneha beneficionan di malesa, mientras cu AZV ta Aruba su seguro di salud nacional separa. Legalisacion di un grupo di indocumentado ta afecta principalmente e base di contribucion di SVb y e reclamonan di beneficio den futuro, y, paralelo, e inscripcion y uso di AZV. E distincion ta importante pasobra e canalnan fiscal ta diferente.

Regularisacion ta saca dunadornan di trabou y trahadornan for di e economia informal. Esey ta nifica mas trabou cubri pa SVb, cumplimento mas halto di salario, y entrada di contribucion mas amplio pa AOV/AWW—un aspecto positivo inmediato pa e fluho di placa di SVb. Legalisacion di indocumentadonan ta aumenta e denominador di cumplimento y ta reduci competencia inhusto di labor. Cu tempo, e dividendo di formalisacion aki ta un di e argumentonan fiscal mas fuerte na fabor di trece hende den e sistema.

Un preocupacion comun ta si “legalisacion di indocumentadonan lo stroba AOV mesora?” Bou di e reglanan di Aruba, un pensioen completo di AOV ta rekeri mas o menos 47 aña y seis luna di residencia. Cu otro palabra, migrantenan recien regularisa no ta bin na remarke diripiente pa pensioen completo; nan ta cuminsa acumula derechonan cu ta madura decadanan despues, y cualkier beneficio den futuro ta refleha añanan cu realmente a ser acredita. E structura aki ta modera e riesgo fiscal riba termino cortico mientras ta respeta e principio di contribucion.

Cambionan frecuente—specialmente esnan liga na trayectonan legal pa programanan di aplicacion—ta crea incertidumbre pa scol y dunadornan di trabou. Un proceso di regularisacion cla y consistente, basa riba criterionan stipula, fechanan limite y documentacion, ta yuda tene e demanda previsibel.

Registro civil ta keda un desafio grandi. Ora legalisacion di indocumentadonan stop den e fase di papeleo, famianan no por registra nan yiunan of tin acceso na cobertura di salud di AZV, hasta si nan ta cualifica. Un sistema di “one-stop intake” y un coordinacion mas estrecho entre DIMAS, SVb, AZV, y DEA lo reduci e retrasonan aki significativamente.

Hopi studiante ta lucha den klas debi na bareranan di idioma. Ya caba Aruba ta reconoce e reto aki, specialmente den examennan basa riba Hulandes. Financiamento dedica pa asistentenan di idioma y formacion di maestro mara na metanan di inscripcion lo haci un diferencia grandi.

Tin hopi confusion tocante e asina yama “drenahe di pensioen instantaneo.” E reglanan di e sistema di AOV mester ser comunica bon cla: añanan di trabou acredita ta determina e porcion di pensioen gana, y un pensioen completo ta rekeri varios decada di residencia. Informacion cla ta e miho defensa contra mal informacion.

Legalisacion di indocumentadonan no ta magia, y e no ta un peso financiero tampoco. Pa enseñansa, e ta converti studiantenan “invisibel” den studiantenan visibel y ta incorpora nan den planificacion, permitiendo e Ministerio pa duna miho financiamento, sosten di idioma y espacio den klas.

Pa SVb, e ta amplia e base di contribuyentenan awendia mientras ta reparti e obligacionnan di pensioen hustamente riba termino largo, segun añanan credita. Y pa AZV, e ta nifica mas miembro sigura cu nan cuido preventivo por baha e presion riba e servicionan di emergencia.

Nada di esaki lo sucede automaticamente. E acercamento mas inteligente ta pa combina regularisacion cu coordinacion administrativo entre DIMAS, SVb, AZV, y DEA, financiamento di enseñansa enfoca riba sosten di idioma y personal, y comunicacion publico cla tocante ken ta cualifica pa kico, y ki ora.

Esnan cu ta maneha e proceso aki mester publica un dashboard di regularisacion—cu datonan mensual riba inscripcion na DIMAS, inscripcion na scol, contribucion di SVb, y inscripcion di AZV—pa asina publico por sigui e progreso real.

Aruba a nabega exitosamente den cambionan demografico antes, y por hacie atrobe cu transparencia, y cu e institucionnan social fuerte cu ta haci e comunidad mas resiliente, y no mas zwak.